Navijačice i navijači, zlatne djevojke i dječaci svih američkih filmova i serija koje smo kao tinejdžeri gledali na TV-u, uloge su čije smo spletke pratili s ustima punim kokica, pri tome znajući već unaprijed kakav rasplet nas očekuje na kraju. No, što je zapravo efekt navijačice i kakve veze ovi fleksibilni i popularni likovi imaju s našom percepcijom?
Percepcija je varljiva, uvelike ovisi o okruženju i utječe na naš doživljaj svijeta i ljudi/stvari/situacija oko nas. Najjednostavniji primjeri kako stvari možemo vidjeti drugačijima nego one zbilja jesu predstavljaju perceptivne iluzije. Određene iluzije uzrokovane su činjenicom da naša osjetila nisu savršena i da postoje brojni načini na koje ih možemo „zavarati“, a određene su uzrokovane jednostavno načinom na koji naš mozak funkcionira.
Priča postaje zanimljiva upravo kada shvatimo da su perceptivne varke prisutne svugdje oko nas i da su dio naše svakodnevnice. Jedna takva varka je i efekt navijačice koji se odnosi na fenomen da su pojedinci procijenjeni značajno fizički atraktivnijima ukoliko se nalaze u grupi ljudi, u odnosu na procjenu atraktivnosti kada su sami. Iako navijačice nemaju nikakvog direktnog doticaja s navedenim efektom, činjenica da gotovo uvijek dolaze u skupini i da se univerzalno smatraju najatraktivnijim i najpopularnijim djevojkama u školi najvjerojatnije je razlog njihovom spominjanju u nazivu efekta.
Naziv efekta dolazi iz popularnog sitcoma "Kako sam upoznao vašu majku", u kojemu jedan od glavnih likova, Barney Stinson, po prvi put ikada govori o postojanju efekta navijačice te objašnjava ostatku svojeg društva zašto grupa zgodnih djevojaka koje sjede u njihovoj blizini i nije tako zgodna kao što im se na prvu čini.
Procjena pojedinca kao seksualnog ili romantičnog partnera veoma je kompleksna te je pod utjecajem - kako intrizičnih, tako i ekstrinzičnih - faktora. Iako se upoznavanje potencijalnog partnera kao individualne osobe ili u okruženju grupe ljudi ne čini važno, istraživanja su pokazala da je to jedan od značajnih faktora, barem po pitanju ekstrinzičnih faktora - poglavito procjene fizičke privlačnosti pojedinca.
Postojanje ovog efekta pokušali su ispitati 2013. godine Drew Walker i Edward Vul, a to su učinili kroz niz od pet eksperimenata. U prvom eksperimentu sudionici su imali zadatak ocijeniti fizičku privlačnost 300 žena, a u drugom 300 muškaraca, na osnovi fotografije na kojoj je prikazan/a sam/a, ali i na osnovi grupne fotografije. Redoslijed pojavljivanja fotografija bio je u potpunosti nasumičan. Fizička atraktivnost žena prikazanih na grupnoj fotografiji procijenjena je 5.5% većom, a muškaraca za 5.6% većom na dolje prikazanoj skali, u odnosu na fizičku atraktivnost tih istih žena/muškaraca na fotografiji na kojoj su prikazani sami. Nastavno na prva dva eksperimenta, trećim eksperimentom potvrđena je otpornost efekta na mijenjanje vremenskih intervala u kojima su se prikazivale fotografije, a u četvrtom eksperimentu potvrđeno je postojanje efekta u situacijama kada su prikazane grupne fotografije iz prirodnog okruženja, ali i kada su prikazivane grupne fotografije koje su nastale umjetno (kolaži). U posljednjem, petom po redu, eksperimetu korišteno je zamućivanje slika sa svrhom ispitivanja utjecaja izoštrenosti fotografija na ostvarenje efekta. Iako je procjena atraktivnosti na zamućenim fotografijama generalno veća u odnosu na izoštrenije fotografije, zamućenost fotografija nije značajno promijenila rezultate te je efekt navijačice opstao i u ovom zadnjem eksperimentu.
Još jedna važna informacija jest da djelovanje efekta nije ovisno o tome s kim se nalazite u danom trenutku, odnosno koliko su pojedinci unutar grupe u kojoj se nalazite atraktivni, on je prisutan s obzirom na to da sama pojava grupe ljudi djeluje tako da otežava procjenu svakog pojedinca unutar te skupine.
Potencijalno objašnjenje ovog neobičnog i varljivog efekta koje navode autori je kombinacija triju čimbenika: 1) vizualni sustav automatski procjenjuje lica prikazana u grupi kao jednu cjelinu; 2) pojedinci prikazani na grupnoj fotografiji izgledom se približavaju prosjeku cijele grupe i 3) prosječna lica su privlačna. Ako uzmemo u obzir sve ove efekte zajedno, pretpostavka je da će se pojedinčevo lice činiti atraktivnije kada je prezentirano u grupi ljudi jer će se u toj situaciji njegovo lice činiti sličnije prosjeku same grupe koji je više atraktivan u odnosu na atraktivnost svakog pojedinog člana te grupe. Osim toga, kada je više lica na jednom mjestu, teže nam je uvidjeti mane i nedostatke svakog pojedinca.
Naposljetku, zapamtite da, bez obzira na prisutstvo efekta, privlačenje potencijalnog partnera na osnovu prvog pogleda samo je prvi od mnogih koraka koji vas čekaju, a da bi ste mogli procjeniti radi li se o ljubavi na prvi pogled ili samo fizičkoj privlačnosti, pomoći će vam članak upravo na tu temu.
Izvori:
Walker, D. i Vul, E. (2014). Hierarchical encoding makes individuals in a group seem more attractive. Psychological Science, 25(1), 230-235.
